Món ngon Sài Gòn

Cơm tấm, một món ngon chứa đựng tinh túy của đất Sài thành. Ảnh: VGP/Hồng Mai

Nếu cần phải kể 10 món ngon Sài Gòn mà ai cũng phải gật gù công nhận thì có lẽ không cần phải suy nghĩ quá nhiều.

Tất nhiên, những món ngon ở Sài Gòn đều do người tứ xứ mang đến từ rất lâu. Nhà cổ học Vương Hồng Sển đã khái quát về nền ẩm thực Sài Gòn bằng cụm từ: “Tây- Miên- Nam- Chà- Chệc” thật là chí lý.

Vì có sự giao lưu của nhiều nền văn hóa mà Sài Gòn vừa có những món vẫn giữ nguyên gốc, vừa có món pha trộn giữa các nền văn hóa.

Trong một lần ngồi với một số văn nghệ sĩ của Sài Gòn, tôi hỏi, liệu có món ăn nào khai sinh từ đô thị sầm uất này không, hay chỉ là những món từ nơi khác mang tới.

Thế rồi, tất cả cùng à lên một tiếng: Có món cơm tấm chính là “made in Sài Gòn”! Chưa thấy một địa phương nào khác ngoài Sài Gòn lưu giữ lịch sử về cơm tấm. Có thể nói, cư dân các vùng khác khi đến nơi này đã sáng tạo ra một món cơm lạ lùng, lúc đầu dành cho nhà nghèo ăn cho chắc dạ, nhưng sau đã  phát triển lên thành một món không kém phần sang trọng.

Những người Sài Gòn xưa khi kể lại hồi ức của mình cho rằng, cơm tấm thuở ban đầu chỉ có cơm với bì heo xắt sợi, chan nước mắm chua ngọt, ăn với chút đồ chua. Sáng sớm, người ta đã ăn cơm tấm và coi bữa sáng là một bữa chính trong ngày nên cần phải chắc dạ, nhất là những người lao động chân tay.

Sau này, dĩa cơm tấm đã đầy đủ màu sắc và cung bậc khi phát triển các loại nhân phong phú: sườn cốt lết nướng, sườn cọng nướng, chả trứng, trứng ốp la, thậm chí có nơi có cả tôm càng kho… Cho dù chỉ có một hay nhiều thành phần tùy theo hàng bán bình dân hay cao cấp thì cơm tấm vẫn là một món ngon chứa đựng tinh túy của đất Sài thành.

Sau cơm tấm phải kể đến hủ tíu là món ăn thuộc hàng đệ nhất đất Sài Gòn.

Trong tiếng Triều Châu, hủ tíu được phát âm giống như là “quẻ tíu” hoặc “củi tíu”, có nghĩa là bánh bột cọng nhỏ. Tuy nhiên, thực tế mà nói, cọng hủ tíu ngày nay ở Sài Gòn có muôn vàn hình dạng, có dạng hủ tíu mềm hình dáng giống sợi bánh phở nhưng to bản hơn và mỏng hơn, có loại hủ tíu hồ giống như miếng bánh cuốn tráng dày một chút rồi cắt miếng rất lớn, sợi hủ tíu Nam Vang lại nhỏ và ăn dai dai…

Phổ biến nhất là hủ tíu của người gốc Hoa, tập trung nhiều ở các quận 5, quận 6 và 11, đặc trưng với món hủ tíu bò viên, hủ tíu cật, gà, cá, lòng heo, sa tế nai…Cũng không thể không nhắc đến món mì của người Hoa với đủ loại mì khô, mì nước, thường bán kèm cùng với các món hủ tiếu của họ. Nhiều người đi Đông đi Tây cũng gặp món hủ tíu, mì của người Hoa nhưng vẫn quả quyết rằng không thể ngon bằng ở Sài Gòn, bởi món này cũng được Sài Gòn hóa một phần cho phù hợp với đủ mọi cư dân di cư tới đây.

Hủ tiếu là món ăn sáng phổ biến ở Sài Gòn ngang với cơm tấm. Trước đây hủ tiếu nghênh ngang một cõi khi chiếm địa vị độc tôn ở Sài Gòn, tuy nhiên, từ khi người Bắc di cư mang theo món phở, người Huế di cư mang theo bún bò thì khắp ngang cùng ngõ hẻm cũng có phở và bún bò.

Món phở Sài Gòn khác nhiều với quê hương sinh ra nó là Hà Nội và Nam Định. Do không có mùa lạnh, phở buộc phải ăn kèm với các loại rau thơm và giá đỗ để giải nhiệt và giảm độ nóng. Tuy nhiên, tại sao phở lại ăn với rau ngò ôm, lá quế, ngò gai mà không phải các loại rau thơm khác, hoặc tỉ như ăn với xà lách giải nhiệt tốt hơn thì chưa có ai giải thích được. Thậm chí các loại thịt trong tô phở phải chấm với món tương hột xay mới đúng điệu phở Sài Gòn.

Một món rất đặc sắc của Sài Gòn phải kể đến là cà ri. Cà ri Sài Gòn rất phong phú và không quá cay như nguồn gốc quê hương Ấn Độ. Có đủ loại cà ri dê, cà ri gà, cà ri vịt, cà ri tôm, cá. Đứng đầu bảng có lẽ là cà ri dê bởi có quá nhiều gia vị trong đó, tạo nên hương và vị rất đậm đà khó quên. Nhiều người bán vẫn khẳng định rằng họ phải nhập các gia vị từ Ấn Độ và Malaysia về vì có nhiều loại ở Sài Gòn không bán hoặc chất lượng không bằng.

Món cà ri dê và cà ri rau củ được nhiều đầu bếp cho rằng nó rõ ràng bắt nguồn từ Ấn Độ khi Sài Gòn một thời có một cộng đồng người Ấn đông đúc. Người miền Nam trước đây gọi những người Ấn là người “Chà” hay “Chà Và”, biến thể của từ “Java” mà người Việt Nam dùng để gọi những người Java được người Hà Lan tuyển mộ làm binh lính phục vụ ở Việt Nam. Sau đó, người Việt Nam dùng từ “Chà Và” để chỉ những người thuộc nhiều màu da, dù họ đến từ Malaysia, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Ai Cập hay Iran.

Cà ri dê ngon nhất là ăn với bánh mì. Từng miếng bánh giòn rụm chấm vào nước cà ri sền sệt và cay nồng các loại gia vị đã mang lại chiều sâu cho ẩm thực Sài Gòn đến lạ lùng. Lại một lần nữa phải nhấn mạnh rằng, nét đa văn hóa đã mang đến nhiều sự kết hợp kỳ diệu, khi cà ri Ấn Độ ăn với món bánh mì có nguồn gốc từ Pháp, và cuối cùng ta có một món cà ri “made in Sài Gòn” chính hiệu.

Sài Gòn có thể không cần tới nhiều món ăn khác mà vẫn tồn tại nhưng thiếu đi cà ri thì hẳn sẽ buồn chán biết bao nhiêu. Cà ri không hẳn được ăn thường xuyên như phở, hủ tiếu, bún bò nhưng lại là một phần không thể thiếu được, lâu không ăn sẽ thấy thèm và nhớ.

Bánh mì Sài Gòn là cả một trời phong phú các loại nhân ăn kèm: thịt nguội, paté, chà bông heo, gà, chả lụa, chả bò, thịt nướng, xá xíu… dễ có tới vài chục loại. Mỗi lần đi qua xe bánh mì đang nướng thịt, khói cuộn thơm mù mịt, lại thấy thèm vị ngọt và cay của miếng thịt nướng, cái giòn rụm của ổ bánh mì nóng hổi. Chẳng thế mà bánh mì cũng là món ăn được đủ mọi giới ăn sáng, trưa, chiều, tối và đêm khuya.

Khó mà kể hết món ngon Sài Gòn trong một bài viết ngắn. Ngoài những món ngon kể trên, hẳn bạn phải rất khó khăn để liệt kê hàng tá món ăn khác như bánh xèo, gỏi khô bò, bánh tráng trộn, phá lấu, cháo trắng, cháo lòng, bánh cuốn, gỏi vịt, ốc, cua rang me, bò kho, bột chiên, sủi cảo, há cảo…

Và cái ngon cũng còn tùy thuộc vào mỗi người vì không ai có thể khẳng định rằng mình đã ăn đủ hết các món ở Sài Gòn. Mỗi người chỉ mang trong mình một Sài Gòn thu nhỏ trong môi trường quen thuộc mà mình đang sống, ở góc văn hóa mà mình trải nghiệm. Bởi vậy, bạn có khám phá Sài Gòn cả đời không hết. Món ăn Sài Gòn cũng thế, đó là bản danh sách dài dường như vô tận.

Hồng Mai